Kredi ve Mevduatta Hızlı Artış

Bu yazıda BDDK tarafından açıklanan bankacılık sektörünü ilişkin olarak 2017 yılı Ekim ayı verilerinin değerlendireceğim. Karlılık ile başlayalım. Aşağıda yer alan grafikte bankacılık sektörünün aylık kar rakamları bulunmaktadır. Bankalar Ekim ayında 4 milyar TL, 2017’nin ilk on ayında da 41,2 milyar TL kar elde ettiler. Söz konusu kar 2016 yılının ilk on ayı ile karşılaştırıldığında, %28 oranında bir artışa karşılık geliyor. Ekim 2017’de elde edilen net kar rakamı, Eylül 2017 ile karşılaştırıldığında %2’lik bir artış söz konusu. Ekim ayı kar rakamı önceki yılın aynı ayı ile karşılaştırıldığında da %26 oranında bir artış gerçekleşmiş bulunuyor.

Ekim ayında bankacılık sektörünün toplam aktifi artarak 3,17 trilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam aktifler Ekim ayında bir önceki aya göre %3,8 oranında artış göstermiştir. Bankacılık sektörünün toplam aktifleri Ekim ayında önceki yılın aynı ayına göre %22,7 oranında artış göstermiştir.

Dolar bazında baktığımızda ise toplam aktif büyüklüğünün gerilemeye devam ederek 839 milyar dolara geldiğini görüyoruz. Dolardaki yükselişe paralel olarak 2016’nın son çeyreğinde düşüşe geçen aktif toplamı Ocak ayında 760 milyar Dolara kadar geriledikten sonra aralıksız yedi ay artış göstermiştir. Eylül ayında ise kurların hareketlenmesi ile birlikte Dolar bazında aktif toplamında bir azalış gerçekleşmiştir. Bu azalış Ekim ayında da devam etmiştir. Dolar bazında Ekim ayında önceki aya göre %2,7 oranında azalan aktif toplamı, önceki yılın aynı ayına göre %0,5 oranında az da olsa artış göstermiştir. Bankaların aktif toplamı TL bazında artarken, Dolar bazında gerilemiştir. 

Aşağıda yer alan grafikte de krediler ve mevduat hesapları yer almaktadır. Bankacılık sektörünün toplam kredileri Ekim ayında 2,05 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Krediler bir önceki aya göre %2,6 oranında artış gösterirken, bir önceki yılın aynı ayına göre %25,1 oranında artış kaydetmiştir. Kredilerde bu yılın Şubat ayından bu yana en hızlı aylık artış gerçekleşmiş oldu.

Ekim ayında mevduat tutarı 1,69 trilyon TL olarak krediler gibi rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Mevduat bir önceki aya göre %3,1 oranında artarken, önceki yılın aynı ayına göre %23,7 oranında artış göstermiştir. Kredilere benzer şekilde mevduatta da bu yılın Şubat ayından bu yana en hızlı aylık artış gerçekleşmiş oldu.

Eylül ayında olduğu gibi Ekim ayında da mevduat artış oranı kredi artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir. Faiz oranlarındaki artış mevduatı desteklemektedir. Aynı zamanda KDF destekli kredilerin hız kesmesinin etkisi de görülmektedir. Böylece Kredi / Mevduat oranı bir miktar daha azalarak %121,3’e gerilemiştir. Hala oldukça yüksek olsa da söz konusu gerileme olumlu karşılanmalıdır.

Bir ülkede yerli para fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmediğinde, insanlar tasarruf ve yatırımlarında yabancı paralara yönelebilir. Bu durumun yaşandığı süreçlere dolarizasyon adı verilir. Dolarizasyon hakkında daha detaylı bilgi için ilgili yazımı okuyabilirsiniz. Bankalarda yabancı para cinsinden açılan hesaplara da tevdiat hesabı adı verilmektedir. Dolarizasyonun en önemli göstergesi tevdiat hesaplarının toplam mevduat hesapları içindeki payıdır.

Aşağıda yer alan grafikte, tevdiat hesaplarının toplam mevduata oranının 2016 yılı Eylül ayında %39 ile ilgili süreçte en düşük değerinde olduğunu görüyoruz. Tevdiat hesaplarının oranı artarak Ocak 2017’de %44,5’e yaklaşmış, Şubat ayında ise bir miktar düşerek %44 düzeylerinde gerçekleşmiştir. İlgili aylarda Dolardaki rekor düzeylerin kar satışlarını beraberinde getirmiş olduğunu söyleyebiliriz. Mart 2017’de ise bu oran %44,5 ile 2016 yılbaşından bu yana en yüksek seviyesine çıkmıştır. Nisan ayında da bu oran artmaya devam etmiş ve %44,73’e ulaşmıştır. Mayıs ayında ise %44,47’e gerilemiştir. Bu azalış Temmuz ayına kadar devam etmiş ve tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı %43,3’e kadar gerilemiştir. Ancak Ağustos ayında tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı artışa geçmiş %43,8 olarak gerçekleşmiştir. Eylül ayında da yabancı para mevduatlarının toplam mevduat içindeki oranı değişmeyerek %43,8 oranında kalmıştır. Ekim ayında ise bu oran bir miktar azalış göstererek %43,6 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Tevdiat hesaplarının oranındaki artış bankaların döviz kuru riskini artırırken tersi durumda kur riskini azaltmaktadır. Bankalar bu riski dövizli kredi kullandırarak firmalar ile paylaşmak isteseler de, firmalara kullandırılan kredilerin toplam krediler içindeki oranı bu seviyelere ulaşmamaktadır. Hal böyle olunca bankalar son aylarda TL mevduatın faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye çalışmışlardır. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini görmek için ilgili yazıma göz atabilirsiniz. Bankaların uyguladığı bu stratejinin sonuç verdiğini ve TL mevduatın tevdiat hesaplarından daha fazla artarak döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranını düşürdüğünü söyleyebiliriz. Ancak Ağustos ayı ile birlikte durum bir miktar değişiklik göstermiş döviz hesaplarının ağırlığı artışa geçmiştir. Bu durum Eylül ayında da devam etmiştir. Ekim ayında ise az bir gerileme söz konusudur. Tasarrufların %44’ünün yabancı para cinsinden tutuluyor olması, ekonomi açısından sağlıklı bir durum değildir.    

Özet olarak;

1) Ekim ayında bankacılık sektörünün karı hem önceki aya göre hem de bir önceki yılın aynı ayına göre artış göstermiştir. Bankacılık sektörünün ilk on aylık karı, önceki yılın aynı dönemine göre de %28 oranında artış göstermiştir.

2) Aktif toplamı TL bazında bir miktar artarken, Dolar bazında azalmıştır. Bankaların aktif toplamı TL bazında rekor düzeydedir.

3) Eylül ayında sonra Ekim ayında da mevduat, kredilerden daha hızlı oranda artmıştır. Hal böyle olunca Kredi / Mevduat oranı az da olsa azalarak %121,3’e gerilemiştir.

4) Tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki payı Ekim ayında bir miktar azalarak %43,6 olarak gerçekleşmiştir.