Mevduatta Hızlı Yükseliş

Bankacılık sektörünün 2017 yılı Eylül ayına ilişkin verileri BDDK tarafından açıklandı. Eylül ayına ait temel göstergelerini, aylık verileri ele alarak değerlendirelim. Karlılık ile başlayalım. Aşağıda yer alan grafikte bankacılık sektörünün aylık kar rakamları bulunmaktadır.

Bankalar Eylül ayında 3,9 milyar TL, 2017’nin ilk dokuz ayında da 37,2 milyar TL kar elde ettiler. Söz konusu kar 2016 yılının ilk dokuz ayı ile karşılaştırıldığında, %28,6 oranında bir artışa karşılık geliyor. Eylül 2017’de elde edilen net kar rakamı, Ağustos 2017 ile karşılaştırıldığında ise %7,8’lik bir azalış konusu. Eylül ayı kar rakamı önceki yılın aynı ayı ile karşılaştırıldığında da %65,8 oranında oldukça yüksek bir artış görülmekte.

Eylül ayında bankacılık sektörünün toplam aktifi artarak 3,05 trilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam aktifler Eylül ayında bir önceki aya göre %2,1 oranında artış göstermiştir. Bankacılık sektörünün toplam aktifleri Eylül ayında önceki yılın aynı ayına göre %20,5 oranında artış göstermiştir.

Dolar bazında baktığımızda ise toplam aktif büyüklüğünün bir miktar gerileyerek 862 Dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Dolardaki yükselişe paralel olarak 2016’nın son çeyreğinde düşüşe geçen aktif toplamı Ocak ayında 760 milyar Dolara kadar geriledikten sonra aralıksız yedi ay artış göstermiştir. Eylül ayında ise kurların hareketlenmesi ile birlikte Dolar bazında aktif toplamında bir azalış gerçekleşmiştir. Dolar bazında Eylül ayında önceki aya göre %0,9 oranında azalan aktif toplamı, önceki yılın aynı ayına göre %1,9 oranında artış göstermiştir. Bankaların aktif toplamı TL bazında artarken, Dolar bazında gerilemiştir.

Aşağıda yer alan grafikte de krediler ve mevduat hesapları yer almaktadır. Bankacılık sektörünün toplam kredileri Eylül ayında 1,99 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Krediler bir önceki aya göre %2 oranında artış gösterirken, bir önceki yılın aynı ayına göre %23,9 oranında artış kaydetmiştir.

Eylül ayında mevduat tutarı 1,64 trilyon TL olarak krediler gibi rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Mevduat bir önceki aya göre %2,1 oranında artarken, önceki yılın aynı ayına göre %22 oranında artış göstermiştir.

Aylar sonra ilk kez mevduat artış oranı kredi artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir. Böylece Kredi / Mevduat oranı bir miktar azalarak %121,9’a gerilemiştir. Hala oldukça yüksek olsa da söz konusu gerileme olumlu karşılanmalıdır.

Bir ülkede yerli para fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmediğinde, insanlar tasarruf ve yatırımlarında yabancı paralara yönelebilir. Bu durumun yaşandığı süreçlere dolarizasyon adı verilir. Dolarizasyon hakkında daha detaylı bilgi için ilgili yazımı okuyabilirsiniz. Bankalarda yabancı para cinsinden açılan hesaplara da tevdiat hesabı adı verilmektedir. Dolarizasyonun en önemli göstergesi tevdiat hesaplarının toplam mevduat hesapları içindeki payıdır.

Aşağıda yer alan grafikte, tevdiat hesaplarının toplam mevduata oranının 2016 yılı Eylül ayında %39 ile ilgili süreçte en düşük değerinde olduğunu görüyoruz. Tevdiat hesaplarının oranı artarak Ocak 2017’de %44,5’e yaklaşmış, Şubat ayında ise bir miktar düşerek %44 düzeylerinde gerçekleşmiştir. İlgili aylarda Dolardaki rekor düzeylerin kar satışlarını beraberinde getirmiş olduğunu söyleyebiliriz. Mart 2017’de ise bu oran %44,5 ile 2016 yılbaşından bu yana en yüksek seviyesine çıkmıştır. Nisan ayında da bu oran artmaya devam etmiş ve %44,73’e ulaşmıştır. Mayıs ayında ise %44,47’e gerilemiştir. Bu azalış Temmuz ayına kadar devam etmiş ve tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı %43,3’e kadar gerilemiştir. Ancak Ağustos ayında tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı artışa geçmiş %43,8 olarak gerçekleşmiştir. Eylül ayında da yabancı para mevduatlarının toplam mevduat içindeki oranı değişmeyerek %43,8 oranında kalmıştır.

Tevdiat hesaplarının oranındaki artış bankaların döviz kuru riskini artırmaktadır. Bankalar bu riski dövizli kredi kullandırarak firmalar ile paylaşmak isteseler de, firmalara kullandırılan kredilerin toplam krediler içindeki oranı bu seviyelere ulaşmamaktadır. Hal böyle olunca bankalar son aylarda TL mevduatın faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye çalışmışlardır. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini görmek için ilgili yazıma göz atabilirsiniz. Bankaların uyguladığı bu stratejinin sonuç verdiğini ve TL mevduatın tevdiat hesaplarından daha fazla artarak döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranını düşürdüğünü söyleyebiliriz. Ancak Ağustos ayı ile birlikte durum bir miktar değişiklik göstermiş döviz hesaplarının ağırlığı artışa geçmiştir. Bu durum Eylül ayında da devam etmiştir. Tasarrufların %44’ünün yabancı para cinsinden tutuluyor olması, ekonomi açısından sağlıklı bir durum değildir.    

Özet olarak;

1) Eylül ayında bankacılık sektörünün karı önceki aya göre azalırken bir önceki yılın aynı ayına göre artış göstermiştir. Bankacılık sektörünün ilk dokuz aylık karı, önceki yılın aynı dönemine göre de %28,6 oranında artış göstermiştir.

2) Aktif toplamı TL bazında bir miktar artarken, Dolar bazında azalmıştır. Bankaların aktif toplamı TL bazında rekor düzeydedir.

3) Aylar sonra mevduat, kredilerden daha hızlı oranda artmıştır. Hal böyle olunca Kredi / Mevduat oranı az da olsa azalarak %121,9 olmuştur.

4) Tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki payı Eylül ayında Ağustos ayı ile aynı oranda %43,8 olarak gerçekleşmiştir.