Bankalar Vites Düşürüyor

Bankacılık sektörünün 2017 yılı Ağustos ayına ilişkin verileri BDDK tarafından açıklandı. Ağustos ayına ait temel göstergelerini, aylık verileri ele alarak değerlendirelim. Karlılık ile başlayalım. Aşağıda yer alan grafikte bankacılık sektörünün aylık kar rakamları bulunmaktadır.

Bankalar Ağustos ayında 4,2 milyar TL, 2017’nin ilk sekiz ayında da 33,3 milyar TL kar elde ettiler. Söz konusu kar 2016 yılının ilk sekiz ayı ile karşılaştırıldığında, %25 oranında bir artışa karşılık geliyor. Ancak bankacılık sektörünün karlarının artış hızı bir önceki yılın aynı dönemine göre Şubat ayından bu yana azalmaya devam ediyor. Yani banka karları artmaya devam ediyor ancak bu artışın hızı azalıyor. Ağustos 2017’de elde edilen kar, Temmuz 2017 ile karşılaştırıldığında ise %15’lik bir artış söz konusu. Ağustos ayı kar rakamı önceki yılın aynı ayı ile karşılaştırıldığında da karlılıkta %12 oranında bir artış söz konusu.

Ağustos ayında bankacılık sektörünün toplam aktifleri azalarak 2,99 trilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam aktifler Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,3 oranında azalış göstermiştir. Bankacılık sektörünün toplam aktifleri Ağustos ayında önceki yılın aynı ayına göre %19 oranında artış göstermiştir.

Dolar bazında baktığımızda ise toplam aktif büyüklüğünün 870 milyar Dolar olduğunu görüyoruz. Dolardaki yükselişe paralel olarak 2016’nın son çeyreğinde düşüşe geçen aktif toplamı Ocak ayında 760 milyar Dolara kadar geriledikten sonra aralıksız yedi ay artış göstermiştir. Dolar bazında Temmuz ayında önceki aya göre %1,8 oranında artan aktif toplamı, önceki yılın aynı ayına göre %2,3 oranında artış göstermiştir. Bankaların aktif toplamı TL bazında gerilerken, Dolar bazında rekor düzeylere ulaşmıştır.

Aşağıda yer alan grafikte de krediler ve mevduat hesapları yer almaktadır. Bankacılık sektörünün toplam kredileri Ağustos ayında 1,95 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Kredi Garanti Fonu, kredilerdeki artışa etki etmeye devam etmektedir. Kredi Garanti Fonu destekli kredilerin 200 milyar TL’yi aştığı ifade edilmektedir. Krediler bir önceki aya göre %0,5 oranında artış gösterirken, bir önceki yılın aynı ayına göre %22,9 oranında artış kaydetmiştir.

Ağustos ayında mevduat tutarı 1,60 trilyon TL olarak krediler gibi rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Mevduat bir önceki aya göre %0,4 oranında artarken, önceki yılın aynı ayına göre %21,1 oranında artış göstermiştir.

Mevduat faizlerindeki önemli artışa rağmen Ağustos ayında da krediler mevduattan daha fazla artmaya devam etmiştir. Bu durum Kredi / Mevduat oranındaki artışı beraberinde getirmektedir. Ağustos ayı verilerine göre Kredi / Mevduat oranı bir miktar daha artarak %122 seviyesine ulaşmıştır. Bu durum bankacılık sektörünün riskinin bu alanda devam ettiğini göstermektedir. Bu sebeple mevduat toplamadaki rekabetin, dolayısıyla mevduat faizlerinin yüksek kalmaya devam edeceğini söyleyebiliriz.

Bir ülkede yerli para fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmediğinde, insanlar tasarruf ve yatırımlarında yabancı paralara yönelebilir. Bu durumun yaşandığı süreçlere dolarizasyon adı verilir. Dolarizasyon hakkında daha detaylı bilgi için ilgili yazımı okuyabilirsiniz. Bankalarda yabancı para cinsinden açılan hesaplara da tevdiat hesabı adı verilmektedir. Dolarizasyonun en önemli göstergesi tevdiat hesaplarının toplam mevduat hesapları içindeki payıdır.

Aşağıda yer alan grafikte, tevdiat hesaplarının toplam mevduata oranının Eylül ayında %39 ile ilgili süreçte en düşük değerinde olduğunu görüyoruz. Tevdiat hesaplarının oranı artarak Ocak 2017’de %44,5’e yaklaşmış, Şubat ayında ise bir miktar düşerek %44 düzeylerinde gerçekleşmiştir. İlgili aylarda Dolardaki rekor düzeylerin kar satışlarını beraberinde getirmiş olduğunu söyleyebiliriz. Mart 2017’de ise bu oran %44,5 ile 2016 yılbaşından bu yana en yüksek seviyesine çıkmıştır. Nisan ayında da bu oran artmaya devam etmiş ve %44,73’e ulaşmıştır. Mayıs ayında ise %44,47’e gerilemiştir. Bu oranın Mayıs ayında az da olsa bir miktar düşmüş olması olumludur. Bu azalış Temmuz ayına kadar devam etmiş ve tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı %43,3’e gerilemiştir. Ancak Ağustos ayında tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı artışa geçmiş %43,8 olarak gerçekleşmiştir. 

Tevdiat hesaplarının oranındaki artış bankaların döviz kuru riskini artırmaktadır. Bankalar bu riski dövizli kredi kullandırarak firmalar ile paylaşmak isteseler de, firmalara kullandırılan kredilerin toplam krediler içindeki oranı bu seviyelere ulaşmamaktadır. Hal böyle olunca bankalar son aylarda TL mevduatın faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye çalışmışlardır. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini görmek için ilgili yazıma göz atabilirsiniz. Bankaların uyguladığı bu stratejinin sonuç verdiğini ve TL mevduatın tevdiat hesaplarından daha fazla artarak döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranını düşürdüğünü söyleyebiliriz. Ancak Ağustos ayı ile birlikte durum bir miktar değişiklik göstermiş döviz hesaplarının ağırlığı artışa geçmiştir. Tasarrufların %44’ünün yabancı para cinsinden tutuluyor olması, ekonomi açısından sağlıklı bir durum değildir.    

Özet olarak;

1) Ağustos ayında bankacılık sektörünün karı hem önceki aya göre hem de bir önceki yılın aynı ayına göre artış göstermiştir. Bankacılık sektörünün ilk sekiz aylık karı, önceki yılın aynı dönemine göre ise %25,3 oranında artış göstermiştir. Bankaların karının artış hızı yavaşlamaya devam etmektedir.

2) Aktif toplamı TL bazında bir miktar azalırken, Dolar bazında artmaktadır. Bankaların aktif toplamı Dolar bazında rekor düzeye ulaşmıştır.

3) Bankaların mevduat faizlerini artırmaları ile mevduat hesaplarında bir artış söz konusu olsa da, Kredi Garanti Fonu destekli kredilerinin de etkisiyle krediler mevduattan daha fazla artmaya devam etmektedir. Hal böyle olunca Kredi / Mevduat oranı artarak yeni bir zirveye, %122’e ulaşmıştır.

4) Tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki payı Ağustos ayında bir miktar artarak %43,8 olarak gerçekleşmiştir. Bankaların son aylarda TL mevduat hesaplarının faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırmaları sonuç vermiş bu oran üst üste üç ay azalış göstermişti. Ancak Ağustos ayı ile birlikte dolarizasyonun tekrardan hız kazandığını görüyoruz.