Doları Düşüren Sıkı Para Politikası mı?

Gelişmiş ülkelerin enflasyon oranını fiyat istikrarı olarak kabul edilen %2’ye çıkarmaya çalıştıklarını, bunun için piyasaları tarihte hiç görülmediği kadar likiditeye boğmaya devam ettiklerini ancak enflasyon oranı için henüz hedeflenen seviyelere ulaşamadıklarını görüyoruz. Dolayısıyla gelişmiş ülkeler piyasalara likidite sunmaya ve faiz oranlarını düşük seviyelerde tutmaya, yani gevsek para politikası uygulamaya bir süre daha devam edecekler. Böylece talebi canlandırarak enflasyonu yükseltme çabası sürecek. Gelişmekte olan ülkelerde ise enflasyon oranı ortalamada %3’e gerilemiş bulunmakta. Türkiye’de ise enflasyon oranı çift hanede ve bu düzeylerde katılaştığı söylenebilir. Hal böyle olunca Merkez Bankasının da sıkı para politikası uygulama gerekliliği son aylarda daha çok önem arz ediyor. Nitekim MB da faiz oranlarını önemli ölçüde artırıp toplam talebi baskılayarak enflasyon oranını azaltmaya çalışıyor. Böylece yılbaşında %8,28 olan MB faizi, %12’ye ulaşmış bulunmakta.

Faiz oranını çok mu artırdık?     

Evet, yılbaşından bu yana MB faizi, yaklaşık olarak 400 baz puan yani %45 oranında artış gösterdi.

Faiz oranı çok mu yüksek?

Yabancı yatırımcı için evet. Aşağıda yer alan tabloda bazı gelişmekte olan ülkelerin faiz ve enflasyon oranları yer almakta. Grafikte yer alan ülkeler içerisinde en yüksek faiz oranına sahip olduğumuz görülüyor. Kendisine yüksek getiri arayan sermaye, faiz oranı yüksek yerleri tercih ediyor. Şüphesiz Türkiye yüksek faiz oranı ile sıcak parayı çekiyor. Yabancı yatırımcı %12’lik getirinin üzerine TL’nin değerlenmesi halinde, ki son 7-8 aydır öyle, dövizi yüksekten bozdurup daha düşük düzeyden aldığı için getirisi daha da yüksek olabiliyor. Aynı zamanda kendi ülkesinde enflasyon oranı yerlerde süründüğünden, reel getirisi de oldukça yüksek olabiliyor.  

Yabancı yatırımcı için yüksek olan faiz, yerli yatırımcı için yeterince yüksek değil. Devlet tahvili veya mevduat hesaplarından yüksek nominal faiz getirisi elde ediliyor olsa da yüksek enflasyon oranı yüzünden yerli yatırımcının satın alma gücü çok da artmıyor. Aşağıda yer alan grafikte reel faiz oranları bulunmakta.

Nominal faiz oranlarında en üst sırada yer alırken, reel faiz oranı diğer ülkelere kıyasla Türkiye’de oldukça düşük. Türkiye’de daha detaylı reel faiz hesaplamaları için ilgili yazıya göz atılabilir. Hal böyle olduğundan tasarruflar yeterince artmıyor, insanlar tasarruf yerine tüketimi tercih ediyor. Bu durum da enflasyonun düşürülmesini daha da zorlaştırıyor.

Yabancıya yüksek, yerliye düşük gelen faiz  

Konu bu açıdan ele alınınca, uygulanan sıkı para politikasının aslında o kadar da sıkı olmadığı görülmektedir. Bu durum ülkemizin önemli bir sorunu olarak gündemimizi uzun süre meşgul edebilir.

Doları düşüren yüksek faiz mi?

Yüksek faizin yabancı yatırımcıyı cezbetmesi ile ülkeye gelen sıcak para şüphesiz TL’nın değer kazanmasında rol oynamıştır. Ancak zannımca bizden kaynaklanmayan başka faktörler bu durum üzerinde daha etkili olmuştur. Mart ayı ile birlikte 2017 yılında Fed’in faiz oranını 4 değil 3 kez artıracağı anlaşıldı ve Dolar endeksinde önemli bir gerileme yaşandı. Sonrasında ise Trump’ın görevde kalıp kalmama tartışmaları, ABD enflasyonun bir türlü hedeflenen %2 seviyesine yaklaşamaması ve kasırgaların ABD ekonomisine verdiği zararın ekonomik büyümeye olumsuz yansıyacağı dikkate alındığında, Fed’in 2017 yılında 3 değil 2 kez faiz artışına gideceğini gündeme getirdi ki, zaten bu artışlarda gerçekleştirilmişti. Aralık ayında yapılması beklenen 3. faiz artış beklentisindeki azalma, dolar endeksinin daha da gerilemesine neden oldu. Dolar endeksi yılbaşından bu yana yaklaşık %11 oranında gerilerken, Dolar TL karşısında yaklaşık %5, Ocak ayında gördüğü zirveden bu yana ise yaklaşık %11 oranında değer kaybetmiş. Yani dolar gelişmiş ülke para birimleri karşısında değer kaybettiği gibi görece yüksek faiz sunun ve son yıllarda en çok negatif ayrışan TL karşısında da değer kaybettiği görülüyor.

Merkez Bankası ne yapmalı?

G20 ülkeleri arasında en yüksek faizi uygulayan MB’nın işi hiç de kolay değil. Son zamanlarda MB doğru karar alsa da geç davrandığı ve uzun süren GLP uygulamasında dolayı eleştirilmekte. Nitekim yapılan eleştirilerde haklılık payı da fazla. Dövize talebin ciddi şekilde arttığı Ocak ayında faiz artış kararlarında ön alamamış olması yapılan eleştirilere de dayanak oluşturmuştu.

Merkez Bankası,

- Şu an için gündemden düşse de Aralık ayında Fed faiz artışına gidebilir,

- Fed’in bilanço küçülte operasyonlarının da eli kulağında,

- Trump doların değerini düşüren bir yönetim sergilese de, görevden alınması söz konusu olabilir,

- Kuzey Kore ve Suriye ve Irak’da belirsizliklerin artması TL’yi negatif ayrıştırır,

- Olağanüstü koşullarda başvurulan bir araç olan GLP uygulamasından vazgeçip, politika faizine dönüyorum,

- Parasal genişleme varlık balonları oluşturduğu için, şu an çok gündemde olmasa da Avrupa Merkez Bankası da Fed’e eşlik edebilir,

dese,

ve politika faizini en az %13’e çıkarsa… Şüphesiz MB sayılan tüm faktörleri değerlendiriyordur ancak benim önerim sanırım pek makbul gelmez. Medyada dolardaki gerileme ile birlikte MB’nın faizleri düşürmesi gerektiği konuşulurken, benim önerim size de aykırı gelmiş olabilir. Ancak yukarıda yer alan ülkelerin reel faizlerine baktığınızda önerdiğim oranın aslında yüksek olmadığını göreceksiniz. Diğer taraftan küresel likidite ülkemize akmaya devam ederse, MB döviz alımları ile rezervlerini desteklese böylece ithal ürünlerin çok ucuzlayıp talep artışıyla enflasyonu beslemesine fırsat vermese… Benim ki bir öneri. Tabii ki de “faizi artır enflasyon hemen düşsün” demiyorum, bu iş o kadar kolay da değil. Ancak yüksek faizin ekonomiyi soğutarak enflasyonu baskıladığı da bir gerçek.

Bunun üstüne maliye politikası en azından genişlemeci olmasa, son yıllarda olduğu gibi bütçe açığının GSYH’ye oranı %1 düzeylerinde tutulmaya çalışılsa… Bu durum büyümeden bir miktar fedakârlık yapmayı da gerektirecektir.

Devasa parasal genişleme ve risk iştahındaki artış bizim gibi yüksek faiz uygulayan ülkelere ciddi miktarda para gelmesini sağlıyor. Gelen sıcak para da adeta “ayıplarımızı örtüyor” ve günü kurtarmamıza yardımcı oluyor. Ancak rüzgâr terse döndüğünde bizim için geç olmamalıdır. Bir atasözümüz var “su akarken testiyi doldur” denir. Burada kastım yapmamız gereken yapısal reformlardır. Bunların başında da zannımca eğitim gelmektedir. PISA sınavlarında düşük, aynı zamanda yıllar itibariyle azalan bir sıralamamız söz konusudur. Son açıklanan üniversite sıralamalarında da genel olarak başarı sıralamamızın azaldığını gördük. Yani eğitimde işler hiç de iyi gitmiyor.    

İşe eğitimden başlamalı. Diğer alanlarda gereken reformları ise, ancak bilimin ışığında evrensel ilkeler ile yetişen nesiller yapabilirler.