Yüksek Faiz Kalıcı mı?

Önceki yazımda bankaların açık pozisyon riskini azaltmak için, TL mevduat faizlerini daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye çalıştıklarını, böylece dövize olan talebin kısmen frenlendiğini belirtmiştim. Bu durumun aynı zamanda Türkiye’de yaşanan dolarizasyon sürecinin bir miktar hafiflemesine katkı sunduğunu da ilgili grafikte görmüştük.

Peki, mevduata sunulan görece yüksek faiz oranları kalıcı mı? Bu sorunun cevabı önemli. Çünkü, tasarruf sahipleri açısından düşünürsek, faiz oranları azalacaksa bugünden yüksek faiz oranları ile uzun vadeli mevduat hesabı açtırmak mantıklıdır. Faiz oranlarının yükselmesi bekleniyorsa da bugün açılan mevduat hesapların vadesini kısa tutup, faizler yükseldiğinde uzun vadeli mevduat hesabı açtırmak mantıklı olacaktır. Banka ise söz konusu faizi ödeyen kurum olarak, tersi durumda daha avantajlı olmaktadır. Yani faiz oranları azalacaksa bugün yüksek faiz oranları ile açılan mevduat hesaplarının vadesi kısa olmalıdır. Faiz oranları artacaksa da bugün görece düşük faiz oranları ile açılan mevduat hesaplarının vadesi uzun olmalıdır.

Diğer taraftan bankalarda kredilerin vadesi uzun, mevduatın vadesi de kısadır. Söz konusu vade uyumsuzluğu faiz oranı riskini beraberinde getirmektedir. Bu durum Türkiye bankacılık sektörü için de uzun zamandan beri belirgin bir şekilde geçerlidir. Mevduatın ortalama vadesi 30’lu günler ile ifade edilmektedir. Bu sorunun çözümüne dönük olarak, uzun vadeli mevduata daha yüksek faiz uygulaması, yine uzun vadeli mevduattan daha az vergi alınmasına dönük düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak pek de mesafe aldığımız söylenemez. Bu konuda ilave okuma yapmak isteyenler ilgili yazıya başvurabilir.  

Aşağıda yer alan grafikte, 28 Temmuz tarihi itibariyle bankalarda çeşitli vadelerde açılan TL mevduat hesaplarına sunulan faiz oranları yer almaktadır. Faiz oranları yıl cinsinden ifade edilmektedir. Bir yıldan kısa vadelerde faiz oranını tam olarak görmek için efektif faiz oranını hesaplamak gerekir. Aynı zamanda oranlar brüttür. Yani mevduat faizinden vergi kesintisi yapıldığı için, net faiz oranı bu oranlardan azdır.

Genel olarak bakıldığında vade uzadıkça faiz oranlarının arttığını görüyoruz. Vade uzadıkça belirsizlik artacağı için faiz oranının yüksek olması da doğaldır. Çünkü risk yüksektir. Risk yüksek olduğu için getiri de yüksek olmalıdır. Ancak 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduatın faiz oranı bu duruma uymamaktadır. Yani bankada uzun vadeli bir mevduat hesabı açmak istediğinizde bankalar size yüksek faiz sunmamaktadır. Hâlbuki uzun vadede faiz oranının daha yüksek olması beklenir. Bu durum bankaların faiz oranlarını azalacağını beklediklerini bize gösterebilir. Bankaların son zamanlardaki görece yüksek faiz oranları ile uzun vadeli taahhüt altına girmek istemedikleri belirtilebilir.  

Aşağıda yer alan grafikte de çeşitli vadeler için, bu yıl içinde faiz oranlarının yüzde kaç arttığı görülmektedir. Bu durum bankaların hangi vadeyi tercih ettiklerini de bize gösterebilir. Yılbaşından bu yana “1 Aya Kadar” vadeli mevduatın ortalama faiz oranı %26,9 oranında artış gösterirken “1 Yıl ve Daha Uzun” vadeli mevduatın ortalama faiz oranı sadece %10 oranında artış göstermiştir. Kısa vadelerde bankalar daha fazla faiz artışına gitmişlerdir. En yüksek artış da en kısa vadede yaşanmıştır. Bu durum bankaların tasarrufları kısa vadeli toplamaya çaba gösterdiklerini ortaya koyabilir. Yani bankalar faiz oranlarının düşmesini bekliyorlarsa, bugünden görece yüksek faiz ile topladıkları mevduatın kısa vadeli olmasını tercih ediyor ve vade dolduğunda da daha düşük faiz oranları ile mevduatı yenilemek istiyor olabilirler.

Bankalar faiz oranı beklentilerinin yanı sıra müşteri kazanabilmek için belirli bir vade için (genellikle kısa vade) müşterilerine yüksek faiz teklifi sunmaktadırlar. “Hoş geldin faizi” olarak adlandırılan bu uygulamada amaç yeni müşteri kazanmaktır. Mevduatın vadesi kısadır ancak yenilenme oranı çok yüksektir. Yani bankada vadeli mevduat hesabı açtıran mudilerin büyük bir kısmı vade dolduğunda parasını çekmemekte, yeni faiz oranı ile hesap yenilenmektedir. Bu yenileme genellikle daha düşük faiz oranları ile gerçekleştirilmektedir.

  

Bankaların;

      1-      Gerek uzun vadeli mevduata görece düşük faiz uygulaması,

    2-      Gerekse kısa vadeli mevduat faizlerini, diğer vadelerin faiz oranlarından daha fazla artırmış olmaları,

Bize bankaların faiz oranlarının azalacağını beklediklerini gösterebilir. Dolayısıyla bankalar yüksek faiz taahhüdü altına girmemek için böyle bir strateji izliyor olabilirler. Ancak bu strateji zaten kısa olan mevduatın vadesini daha da kısaltabilir. Bu durum da bankaların riskini artırmaktadır.