Faiz Artışı İşe Yaradı

Yazının başlığını okuduğunuzda, düşen enflasyon oranını kast ettiğimi düşünebilirsiniz. Zira Ocak ayında kurlardaki zirveden sonra, Türkiye’de faiz oranları önemli ölçüde artmış ve yüksek faiz oranları sıcak parayı ülkemize çekerek döviz kurlarının gerilemesinde başrolü oynamıştır. Döviz kurlarının gerilemesi de, enflasyon oranının son iki ayda azalmasına önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Ancak bu yazıda anlatmak istediğim durum bu değil.

Bankacılık sektörünün 2017 Mayıs ayına ait verileri BDDK tarafından yayınlandı. Bankacılık sektörünün temel göstergelerini, aylık verileri ele alarak değerlendirelim. Karlılık ile başlayalım. Aşağıda yer alan grafikte bankacılık sektörünün aylık kar rakamları bulunmaktadır. 

Bankalar Mayıs ayında 3,7 milyar TL, 2017’nin ilk beş ayında da 21,2 milyar TL kar açıkladılar. Bu rakam 2016 yılının ilk beş ayına göre, %50 gibi oldukça yüksek bir artışa karşılık geliyor. Mayıs 2017’de elde edilen kar rakamı, Nisan 2017 ile karşılaştırıldığında ise %12’lik bir azalış söz konusu. Bankacılık sektörünün karı son iki ayda bir önceki aya göre azalış gösterse de, söz konusu kar rakamlarının düşük olmadığı da bir gerçek.

Mayıs ayında bankacılık sektörünün toplam aktifleri 2,93 trilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam aktifler Mayıs ayında bir önceki aya göre %1,4 oranında artış göstererek artışını sürdürmüştür. Bankacılık sektörünün toplam aktifleri önceki yılın aynı ayına göre de %18,7 oranında artış göstermiştir. 

Dolar bazında baktığımızda ise toplam aktif büyüklüğünün 832 milyar Dolar olduğunu görüyoruz. Dolardaki yükselişe paralel olarak 2016’nın son çeyreğinde düşüşe geçen aktif toplamı Ocak ayında 760 milyar Dolara kadar geriledikten sonra aralıksız olarak dört ay artış göstermiştir. Mayıs ayında önceki aya göre Dolar bazında %1,8 oranında artan aktif toplamı, önceki yılın aynı ayına göre %1 oranında gerilemiş bulunmaktadır. Bankaların aktif toplamı TL bazında rekor düzeydeyken, Dolar bazında rekor düzeylerin bir miktar altındadır. 

Aşağıda yer alan grafikte de krediler ve mevduat hesapları yer almaktadır. Bankacılık sektörünün toplam kredileri Mayıs ayında 1,89 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Kredi Garanti Fonu kredilerdeki artışa etki etmeye devam etmektedir. Krediler bir önceki aya göre %1,7 bir önceki yılın aynı ayına göre de %21,5 oranında artış kaydetmiştir. 

Mayıs ayında mevduat tutarı 1,56 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Mevduat bir önceki aya göre %1,5 oranında artarken, önceki yılın aynı ayına göre %19,1 oranında artmıştır. Mevduat faizlerindeki önemli artışa rağmen krediler mevduattan daha fazla artmaya devam etmektedir. Bu durum Kredi / Mevduat oranını da artırmaktadır. Mayıs ayı verilerine göre Kredi / Mevduat oranı bir miktar daha artarak %121,1 seviyesine ulaşmıştır. Bu durum bankacılık sektörünün riskinin devam ettiğini göstermektedir. Dolayısıyla mevduat toplamadaki rekabetin ve mevduat faizlerinin yüksek kalmaya devam edeceğini söyleyebiliriz.

Bir ülkede yerli para fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmediğinde, insanlar tasarruf ve yatırımlarında yabancı paralara yönelebilir. Bu durumun yaşandığı süreçlere dolarizasyon adı verilir. Dolarizasyon hakkında daha detaylı bilgi için ilgili yazımı okuyabilirsiniz. Bankalarda yabancı para cinsinden açılan hesaplara da tevdiat hesabı adı verilmektedir. Dolarizasyonun en önemli göstergesi tevdiat hesaplarının toplam mevduat hesaplarına oranıdır. 

Aşağıda yer alan grafikte, tevdiat hesaplarının toplam mevduata oranının Eylül ayında %39 ile en düşük değerinde olduğunu görüyoruz. Tevdiat hesaplarının oranı artarak Ocak 2017’de %44,5’e yaklaşmış, Şubat ayında ise bir miktar düşerek %44 düzeylerinde gerçekleşmiştir. Dolardaki rekor düzeylerin kar satışlarını beraberinde getirmiş olduğunu söyleyebiliriz. Mart 2017’de ise bu oran %44,5 ile 2016 yılbaşından bu yana en yüksek seviyesine çıkmıştır. Nisan ayında da bu oran artmaya devam etmiş ve %44,73’e ulaşmıştır. Mayıs ayında bu oran %44,47’e gerilemiştir. Son üç aydır artan bu oranın Mayıs ayında az da olsa bir miktar düşmüş olması olumludur. 

Tevdiat hesaplarının oranındaki artış bankaların döviz kuru riskini artırmaktadır. Bankalar bu riski dövizli kredi kullandırarak firmalar ile paylaşmak isteseler de, firmalara kullandırılan döviz kredilerin toplam krediler içindeki oranı bu seviyelere ulaşmamaktadır. Hal böyle olunca bankalar son aylarda TL mevduat faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye çalışmışlardır. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini görmek için ilgili yazıma göz atabilirsiniz. Bankaların uyguladığı bu stratejinin sonuç verdiğini ve TL mevduatın tevdiat hesaplarından daha fazla artarak Tevdiat / Mevduat oranını düşürdüğünü söyleyebiliriz. Başlıkta kullandığım “Faiz Artışı İşe Yaradı” ifadesi bu durumu açıklamak içindir. TL mevduat faizleri önemli oranda artmış tevdiat hesaplarının faiz oranındaki artış ise daha sınırlı kalmıştır.

Ancak Tevdiat / Mevduat oranının hala yüksek olduğunu belirtmek gerekir. Tasarrufların neredeyse yarısının yabancı para cinsinden tutuluyor olması, ekonomi açısından sağlıklı bir durum değildir.     

Özetlemek gerekirse;

1) Bankacılık sektörünün karlılık artışı azalarak da olsa devam etmektedir.

2) Aktif toplamı TL bazında rekor seviyedeyken, Dolar bazında da artmaya devam etmekte, rekor düzeylerin bir miktar altında bulunmaktadır. 

3) Bankaların mevduat faizlerini artırmaları ile mevduat hesaplarında bir artış söz konusu olsa da, KGF destekli kredilerinin de etkisiyle krediler mevduattan daha fazla artmaya devam etmektedir. Hal böyle olunca Kredi / Mevduat oranı artarak %121,1’e ulaşmış ve bankaların riski artmaya devam etmiştir. Bu oranın ideal seviyesi için ilgili yazım okunabilir. 

4) Tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki payı Mayıs ayında bir miktar azalarak %44,47 olarak gerçekleşmiştir. Bankaların son aylarda TL mevduat hesaplarının faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından daha fazla artırmaları sonuç vermiş, mudiler Mayıs ayında tevdiat hesaplarından ziyade, TL mevduat hesaplarına yönelmişlerdir.