Dolara Yüksek Faiz! Öyle mi?

Bankalar son dönemde tekrardan gündemin üst sıralarında. Yükselmiş olan faizler nedeniyle… Ancak önceki yazımda son zamanlarda TL mevduatın reel faizinin negatif olduğunu, enflasyon oranı beklentiler dâhilinde düşerse, bugünlerde görece yüksek olan faiz oranlarından mevduat hesabı açtıranların reel kazanç sağlayabileceklerini görmüştük. Evet, sanılanın aksine, son zamanlarda mudiler yaklaşık %12’lik enflasyon oranından dolayı reel bir kazanç sağlayamıyorlar. Yani satın alma güçleri artmıyor, aksine azalıyor. Tasarruf sahiplerini dövize yönlendiren bir neden de bu. TL mevduat hesaplarının reel kazanç sunmaması. Böylece bankalarda döviz cinsinden tutulan mevduatın toplam mevduat içindeki oranı %45’lere kadar da yükseldi. Bu süreç dolarizasyonu körükleyerek hem bankaların, hem de ülkemizin riskini artırıyor. Peki TL mevduattan reel kazanç sağlayamayıp dövize yönelen mudiler, döviz tevdiat hesaplarından (DTH) reel bir kazanç elde edebilmişler mi? Bu yazıda da bu soruya cevap arayalım.

Türkiye’de bankalarda açılan tevdiat hesaplarının çoğunluğu Dolar ile açılmakta. Dolayısıyla bu yazıda Dolar ile açılan tevdiat hesaplarının faiz oranlarını değerlendireceğim. Merkez Bankası verilerinden derlediğim aşağıda yer alan grafikte 1 aya, 3 aya, 6 aya, 1 yıla kadar ve 1 yıl ve daha uzun vadeli olarak bir sınıflandırma yapılmaktadır. Grafikte toplam olarak yer alan veri, tüm vadeler için Dolar üzerinden açılan vadeli hesapları göstermektedir. Öncelikle TL mevduat ve döviz tevdiat hesapları arasındaki korelasyonun yüksek (yaklaşık 0,80) olduğunu belirtelim. Yani TL mevduat ve DTH faiz oranları birlikte artıp birlikte azalmışlar. DTH faiz oranlarının küresel finans krizinden sonra %5 düzeylerinden %1’li seviyelere kadar düştüğü görülmektedir. 2012 yılına doğru tekrardan artışa geçse de, 2013 yılında tekrardan %1’li seviyelere kadar düşmüştür. Sonrasında, 2016 yılına kadar yatay bir seyir söz konusudur. Son aylarda ise TL mevduatın faiz oranları gibi, DTH faiz oranları da artış göstermiştir.   

   

Yukarıdaki yer alan DTH faiz oranları brüttür. Yani bu oranlardan stopaj kesintisi yapılmaktadır. DTH stopaj oranı, 2013 yılı itibariyle 6 aya kadar %18, 1 yıla kadar %15 ve 1 yıldan uzun vadelerde %13 olarak uygulanmaya başlanmıştır. Vadeli mevduat hesaplarının önemli bir kısmı 3 aya kadar vadelidir. Yani DTH önemli bir kısmından %18 oranında stopaj kesintisi yapılmaktadır. Detay için ilgili yazıya bakılabilir. DTH stopaj oranları TL mevduatınkinden daha yüksektir. Bu uygulama ile de dolarizasyonun önlenmeye çalışıldığı söylenebilir. Stopaj kesintisi yapıldıktan sonra kalan oran mevduat sahiplerinin (mudi) yatırımlarındaki nominal artışı göstermektedir. Ancak DTH ile asıl kazanç Doların TL karşısında değerlenmesi ile sağlanmaktadır. Yani yatırımcılar vadeli DTH faizinden ziyade, kur değişiminden kazanç sağlamaktadırlar. Tabii Dolar TL karşısında değer kazanırsa.

Mudilerin satın alma güçlerindeki artışı görmek için Dolar üzerinden (Toplam) açılan tüm hesapları dikkate alıp, %18 stopaj kesintisi yaptıktan sonra aşağıda grafikte aybaşlarındaki faiz oranlarını elde etmekteyiz. Brüt faiz oranından stopaj kesintisi yapıldıktan sonra elde ettiğimiz bu oranlar net faiz oranlarıdır. Mudiler tevdiat hesaplarından nominal olarak tabii ki, pozitif bir getiri elde etmekteler. Ancak Dolar/TL değişimi getiriye çoğunlukla pozitif olarak yansısa da, negatif de yansıyabilmektedir. Örneğin yıllık %4 net faiz oranı ile açtırılan DTH 1 yıl sonra %4 getiri sunacak ancak Dolar TL karşısında bu dönemde %4 değer kaybederse söz konusu kazanç ortadan kalkacaktır. Doların değer kaybı %4’den daha fazla olursa da nominal olarak bir kayıp ortaya çıkacaktır. O zaman hem DTH faiz oranlarını hem de Doların TL karşısındaki değişimini dikkate alarak olaya bakalım. İlgili dönemde mudiler DTH ortalamada yıllık %2,2 oranında faiz getirisi elde etmişlerdir. Diğer taraftan Dolar ise TL karşısında ortalamada yılda %11,1 oranında değer kazanmıştır. Yani Dolar TL karşısında genel olarak değer kazandığı için bu durum mudilere olumlu şekilde yansımıştır. Sonraki aylarda beklenen getiriyi hesaplamak için Doların TL karşısında yıllık olarak %11,1 oranında artmaya devam edeceği varsayılmıştır.

    

Aşağıda yer alan grafikte hem faiz oranından hem de kurdaki değişimden sağlanan yıllık getiri oranları yer almaktadır. Doların TL karşısında önemli ölçüde değer kazandığı dönemlerde DTH getirisi oldukça yüksek gerçekleşmiştir. Ancak sınırlı dönemlerde de olsa TL’nin değer kazanması ile DTH hesaplarının nominal getirisinin negatife döndüğü de görülmektedir. İlgili dönemde mudilerin ortalama yıllık getirisi %13,5 olmuştur. Yani bir miktar parayla Dolar alınıp DTH açılsa ve dönem sonunda anapara ve elde edilen faiz ile tekrardan TL alınsa yıllık ortalama kazanç net olarak %13,5 olmuştur. Önceki yazımda TL mevduatlar için yıllık ortalama net faizin %9,2 olduğunu bulmuştuk. Yani ilgili dönemde DTH, TL mevduat hesaplarından daha yüksek getiri sunmuştur.    

Son olarak DTH reel getirisine bakalım. Yani nominal getiriden enflasyonu arındıralım. Ancak reel getiriyi hesaplayabilmek için enflasyon oranları bir yıl gecikmeli olarak kullanılması gerektiğini de belirtelim. Aşağıda yer alan grafik bize bunu vermekte. Merkez Bankasının 12 ay sonrası için enflasyon beklentisi %8,32’dir. Son aylarda açılan hesapların reel getirisini hesaplayabilmek adına grafikteki son 12 ay için %8,32’e ulaşacak bir indirim her ay aynı miktarda gerçekleştirilmiştir. Mudilerin reel getirisinin de çoğunlukla pozitif olduğunu belirtelim. Yani DTH sahiplerinin satın alma güçleri genellikle artmış. Bu dönemde ortalama yıllık reel getiri %4,8 düzeyinde. Bu oran TL mevduatlar için yaklaşık %1 dolaylarındadır. 

  

Sonuç olarak;

1) DTH sahipleri faizden ziyade Doların TL karşısında değer kazanması ile kazanç sağlamaktadırlar. Yani yüksek olan faiz değil, Doların TL karşısındaki yüksek değer kazancıdır.

2) Yıllık ortalama net getiri oranı;

a. TL Mevduat %9,2

b. DTH %13,5 (%2,2 faiz, %11,1 kur değişimi)

3) Yıllık ortalama reel getiri

a. TL Mevduat %1

b. DTH %4,8

4) DTH tercih edenler kendileri açısından isabetli karar vermişler, TL mevduat hesabı açtıranlara göre hem nominal hem de reel olarak getirileri daha yüksek olmuştur. Görece riski düşük olan böyle bir yatırımda yaklaşık %5’lik reel getiri oldukça yüksektir.

5) TL mevduat ve DTH faiz oranları birlikte hareket etmektedir.

6) Bu analiz yerli yatırımcılar için gerçekleştirilmiştir. Enflasyon oranımız yüksek olduğu için, nominal getiriyi önemli ölçüde azaltmıştır.

7) Ülkemizde DTH açtıran yabancıların reel getirisi çok daha yüksektir. Çünkü kendi ülkelerinde enflasyon oranları daha düşüktür. Yabancının reel getirisi için ilgili yazım okunabilir. 

8) Ancak Doların TL karşısında daha fazla değer kazanmayacağını düşünen bazı yabancı yatırımcılar son zamanlarda TL mevduat hesaplarına yönelmektedir.

9) DTH yüksek reel getirisi (faizden ziyade Doların değer kazanması ile) yatırımcıları cezbetmekte ancak bu durum dolarizasyona neden olarak bankaların ve ülkemizin riskini artırmaktadır. 

Önceki yazımda TL mevduatın faiz oranının yüksek olmadığını, yüksek olanın enflasyon olduğunu belirtmiştim. Bugünkü değerlendirmede ise DTH faiz oranının yüksek olmadığını, yıllar itibariyle Doların TL karşısındaki değer kazancının yüksek olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla yüksek enflasyon oranına ve TL’yi negatif ayrıştıran faktörlere yoğunlaşmamız gerekmektedir. 

Teşhis doğru yapılmazsa uygulanan tedaviden sonuç almak nasıl mümkün olabilir?