Dolar Neden Değer Kaybetmiyor?

Bu sorunun yanına, “Borsa neden uçmuyor?” sorusunu da ekleyebiliriz.

Referandum öncesi piyasalarda, referandumdan Evet çıkması halinde Doların Türk Lirası karşısında değer kaybedeceği 3.50 – 3.60 seviyelerinin görülebileceği, hatta sonrasında 3 TL seviyesinin dahi söz konusu olabileceği konuşuluyordu. Bu beklentinin altında, yılbaşından bu yana Türk Lirasındaki yüksek değer kaybı da bir miktar bulunmaktaydı. Diğer taraftan Borsa İstanbul’da da ciddi düzeyde yükseliş bekleniyordu. Zira endeks Dolar bazında oldukça düşük seviyelerde kalmıştı. Bu senaryoya göre belirsizlik ortadan kalmış ve istikrar devam etmiş olacaktı.

Peki, referandumdan Evet çıkmış olmasına rağmen, Dolar ve Borsada söz konusu beklentilerin gerçekleşmemesinin nedenleri nelerdir? Önce 2017 yılında Doların diğer ülkelerin para birimleri karşısında değişim oranlarına bakalım. 2017 yılında Dolar Endeksi %2,5 oranında gerilemiştir. Yani Dolar gelişmiş ülkelerin para birimleri (Euro, Japon Yeni, İngiliz Sterlini, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) karşısında değer kaybetmiştir. Dolar, Meksika Pezosu karşısında %9 ve Rus Rublesi karşısında da %7 oranında değer kaybetmiştir. Rus Rublesinin son yıllarda, Meksika Pezosunun da, ABD seçimini Trump kazandıktan sonra yani 2016 yılının son çeyreğinde Dolar karşısında değer kaybettiklerini belirtmekte de fayda var. Dolar karşısında 2017 yılında sadece Filipinler Pezosu ve Türk Lirası değer kaybetmiştir. Türk Lirasındaki değer kaybı yılbaşından bu yana %3,6’dır. Diğer ülke para birimleri karşısında değer kaybeden Dolar, Türk Lirası karşısında neden değer kaybetmiyor? Şüphesiz bu durum Türkiye ile alakalı.

Referandumdan güçlü bir Evet (%60 gibi) çıkmamasının bu duruma etkisi olmuş olabilir mi? Çok olduğu söylenemez. Zira anketlerin çoğu bıçak sırtı duruma işaret ediyordu. Öyle de oldu. Peki bir belirsizlik ortadan kalkmış olmasına rağmen, neden piyasalarda dalgalanmalar devam ediyor? İki başlık altında değerlendirelim.

1.      Yeni belirsizlikler

Referandum belirsizliği ortadan kalksa da, erken seçim söylentilerinin bir süre daha devam edeceğini öngörebiliriz. Bu konudaki gelişmeler piyasalar tarafından yakından takip edilecektir.  

Suriye’ye yeni bir operasyonun arifesinde olduğumuz anlaşılıyor. Ancak atılacak adımları ve ortaya çıkacak sonuçları kestirebilmek oldukça zor.

2.      Bozulan ekonomik görünüm    

Yeni seri ile hesaplanan GSYH, en azından kişi başına düşen gelirin yatay seyrettiğini bize gösterse de, ekonomik büyüme potansiyelin çok altında gerçekleşmekte, enflasyon ve işsizlik oranları da alarm vermektedir. Önceki yazımda belirttiğim gibi elimizde sadece mali disiplin kalmıştır. Onun da referandum sürecinde önemli yaralar aldığı söylenebilir.

Bu noktada üç olası senaryo yazabiliriz.

İlk olarak mali disiplinden vazgeçilerek ekonomik büyüme ve işsizliği azaltmak için çaba sarf edilebilir. Bunun için kamu harcamaları arttırılır veya gelir azaltabilecek düzenlemeler yapılabilir. Bu durumda zaten son yıllarda ekonomik büyüme üzerinde önemli paya sahip olan kamunun payı, daha da artırılmış olur. Bu seçenekte “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olma” riski bulunmaktadır. Ki bu da çok risklidir. Zira elimizde bir tek mali disiplin kalmıştır, son kalemizdir! Onu da kaybedersek cari açık veren bir ülke olarak finansman bulmamız oldukça zora girer.

İkincisi böyle kalsın diyebiliriz. Yani mali disiplinden vazgeçmeyip, düşük büyüme, yüksek işsizlik ve yüksek enflasyona razı olabiliriz. Bu durum bir süre devam ettirebilir. Sonrasını kestirmek zordur.  

Üçüncüsü faizleri yükselterek yabancı sermayeyi çekip döviz kurlarının bir miktar geri gelmesi sağlanabilir. Mali disiplin devam ettirilerek enflasyon düşürülmeye çalışılabilir. Düşük büyüme ve yüksek işsizlik oranları ve artan faiz giderlerine de bir süre katlanmak gerekecektir.

Ekonomik görünüm bozulduğu zaman, tatlı bir reçete yazmak maalesef mümkün değildir.

"Doların düşmemesinin", "Borsanın uçmamasının" nedenleri yukarıda bahsedilen faktörlerdir. Yani siyasi belirsizlikler, artan jeopolitik risk ve bozulan ekonomik görünümdür.

Son söz: Uzun vadede kendimizi de kandıramayız.